Ο Σταυρός είναι το σύμβολο της Νίκης, το σύμβολο της
Θυσίας, της αγάπης και της αιώνιας ζωής. Αποτελεί πηγή έμπνευσης κάθε
ανιδιοτελούς πράξης και έκφρασης ευγενών αισθημάτων. Είναι το σύμβολο
της ενότητας, αφού συνάπτει τα άνω με τα κάτω, όλα τα πλάτη και τα μήκη της
οικουμένης. Ο σταυρός είναι ένα από τα αρχαιότερα θρησκευτικά σύμβολα, που ενώ
προϋπήρχε του Χριστιανισμού, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, στις μέρες μας
αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως το κύριο σύμβολο της χριστιανικής πίστης. Στην
Ασία, το σύμβολο της Μητέρας Γης Ντούμου και της ένωσης της με τον Ουρανό,
είναι ένα κινέζικο ιδεόγραμμα το οποίο αναπαριστά έναν ισοσκελή σταυρό μέσα σε
ένα τετράγωνο. Οι Βαβυλώνιοι είχαν συνδέσει τον σταυρό με τον Σάμας, θεό του
Ήλιου και ταυτόχρονα κριτή στον κάτω κόσμο. Στην Αφρική ήταν συνδεδεμένος με τη
Μεγάλη Μητέρα Θεά που γέννησε τον κόσμο, ενώ τα αγάλματα των βασιλέων των
Ασσύριων φέρουν χαραγμένα κοσμήματα με το σχήμα του σταυρού στο στήθος,
τονίζοντας με αυτό τον τρόπο την θεϊκή τους προστασία και εύνοια. Η ύπαρξη του
σταυρού ως συμβόλου, ανάγεται στα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας. Η χρήση του είχε
και έχει πρώτιστα εσωτεριστικό χαρακτήρα, όσο και εθνικιστικό αλλά και
καλλιτεχνικό, διακοσμητικό.
Από την ύπαρξη του ανθρώπου στην γη, ο σταυρός ήταν σύμβολο θρησκευτικής –
μυστικιστικής αντίληψης και λατρείας. Με την έννοια αυτή, το σύμβολο του σταυρού
έχει χρησιμοποιηθεί ως φυλαχτό, ως σύμβολο προστασίας ενάντια στο κακό.
Εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα σε τοιχογραφίες τάφων και σε άλλα
καλλιτεχνήματα. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές αυτός ο σταυρός είναι σύμβολο της
ένωσης των γεννητικών οργάνων. Οι Αιγύπτιοι φορούσαν τον σταυρό Ανκχ ως
φυλαχτό. Ο ισοσκελής σταυρός ήταν ανέκαθεν ιερό σύμβολο των θαλασσοπόρων
Ελλήνων, μια και συμβόλιζε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Οι θαλασσοκράτορες
Κρήτες αλλά και γενικότερα οι θαλασσινοί Έλληνες με τα αναρίθμητα νησιά και τα
ποντοπόρα ταξίδια τους, όφειλαν να γνωρίζουν στοιχεία προσανατολισμού με κάθε
δυνατή λεπτομέρεια. Στην αρχαία Ελλάδα, σχετίζονταν (μεταξύ άλλων) με τον Βάκχο
και τον Απόλλωνα και εμφανίζεται στο μέτωπο της Άρτεμης της Εφέσου. Επιπλέον,
κατά την αρχαία Ελληνική παράδοση, την βραδιά της Πανσέληνού του Απριλίου, που
ήταν αφιερωμένη στις Σεληνιακές Θεές Άρτεμις και Εκάτη, συνήθιζαν να φτιάχνουν
μικρά κυκλικά ψωμάκια και να τ’ αφήνουν στα σταυροδρόμια, για να εξευμενίσουν
την Θεά, να ευλογεί με την προστασία της όποιον περνούσε από κει. Τα
σταυροδρόμια υπήρξαν άμεσα συνδεδεμένα με την Θεά Εκάτη και τον Θεό Ερμή. Ο σταυρός
λειτουργεί ως μοτίβο σε διακοσμήσεις, ενδύματα, κτίρια, κοσμήματα, κ.ο.κ
Επιπλέον, έχει χρησιμοποιηθεί ως θρησκευτικό σύμβολο για απόδοση λατρείας
ή τιμής σε θεότητες. Εξ επομένου έχει χρησιμοποιηθεί ως εθνικό σύμβολο σε
λάβαρα, σημαίες και θυρεούς, κυρίως για να δηλώσει τις θρησκευτικές αντιλήψεις
του φέροντος αλλά και την υποστήριξη του θεού ή αγίου που αντιπροσωπεύεται. Δεν
είναι γνωστό πότε κατασκευάστηκε το πρώτο ομοίωμα σταυρού — το σύμβολο που
ζωγραφίζουν συνηθέστερα (μετά τον κύκλο) τα παιδιά όλων των πολιτισμών. Για
τους Ασσύριους, ο σταυρός συμβόλιζε την ηλιακή θεότητα καθώς και την θεότητα
που ήλεγχε τις καιρικές συνθήκες. Συνήθως συμβολιζόταν με έναν σταυρό τύπου
Μάλτας και τρεις δέσμες ηλιακών ακτινών τοποθετημένες σε σχήμα Τ ολόγυρα.
Πολλοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι ο σταυρός χρησιμοποιείται από τις εκκλησίες
διότι ο Χριστός πέθανε επάνω σ’ ένα σταυρό. Αυτό λέγουν οι εκκλησίες, αλλά δεν
είναι αλήθεια. Η εκκλησιαστική εφημερίς της Ευαγγελικής-Λουθηρανικής Κρατικής
Εκκλησίας του Σλέσβιχ-Χολστάιν Ντη Κίρχε ντερ Χάιματ (Η Εκκλησία της
Πατρίδος), παραδεχομένη την έλλειψη βεβαιότητάς όσον αφορά το αν ο Χριστός
πέθανε επάνω σ’ ένα σταυρό, έγραφε στο φύλλο της τής 2ας Αυγούστου 1951: «Είναι
δύσκολο να καθορισθή τώρα αν ο σταυρός επί του Γολγοθά είχε μια οριζόντια δοκό
ή όχι ή αν ήταν απλώς ένας πάσσαλος, ή αν είχε το σχήμα Τ ή αν είχε μια
εγκαρσία δοκό οριζοντίως τοποθετημένης στον κάθετον πάσσαλον.» Συμβολίζει τα 4
σημεία του ορίζοντα και τα 4 στοιχεία της κοσμογονίας φωτιά, νερό, αέρας και γη, τις 4
εποχές, την αρχή, το δημιουργό, το παγκόσμιο πνεύμα, τη παγκόσμια ψυχή, τέσσερα
ευαγγέλια-ευαγγελιστές, 4 αρχάγγελοι, 4 αρχιδιάβολοι, 4 πατέρες της
εκκλησίας, 4 μεγάλοι προφήτες, 4 μεγάλες αρετές (σύνεση, ισχύς, εγκράτεια,
δικαιοσύνη) συμβολίζει τους 4 ποταμούς του Παραδείσου που ρέουν από
το τη ρίζα του Δένδρου της Ζωής, το Ζενίθ και το Ναδίρ, τον άξονα των
ηλιοστασίων και ισημεριών, τις 4 διαστάσεις του χώρου (σημείο, ευθεία, επίπεδο,
στερεό),τις 2 φύσεις του Χριστού(τη θεϊκή και την ανθρώπινη), το
έλεος και τη δικαιοσύνη, την αποδοχή του θανάτου ή του μαρτυρίου και της
θυσίας, την ένωση του αρσενικού και θηλυκού, του ουρανού και της γης,
το κλειδί για τα μυστήρια της ζωής και της γνώσης. Παράλληλα, ο σταυρός
ακτινοβολεί μια ευεργετική ενέργεια της ουσίας (του πνεύματος), και είναι
το σύμβολο της φωτιάς. Αντιπροσωπεύει τη φωτιά, τον καθαρισμό, μια λυτρωτική
και εξελικτική δύναμη. Είναι η λάμψη, το φως, η Θεία Ενέργεια.
