Η ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ.

 

 

 Η ιστορία του θεάτρου ξεκίνησε στην Αρχαία Ελλάδα με τη γέννηση της τραγωδίας και της κωμωδίας από τον διθύραμβο, θεσμοθετήθηκε ως ιερό τελετουργικό και γνώρισε εξέλιξη. Αν και, θέατρο θα μπορούσαν να θεωρηθούν ακόμα και προϊστορικά δρώμενα. Στα πρώτα χρόνια του Homo sapiens, η ομαδική ζωή ως δομή εξελίσσεται σε κάτι πιο σύνθετο από τη διάκριση ανάλογα με τη γενετήσια ορμή και μυϊκή δύναμη (πχ κυρίαρχο αρσενικό κυρίαρχο θηλυκό κλπ.) και θα ορίσει θέσεις-ρόλους εξελίσσοντας τις αγέλες σε πρώτες κοινωνίες. Εκεί προκειμένου να ερμηνευτούν φυσικά φαινόμενα όπως λχ ο καιρός και τα πρώτα ερωτήματα που αφορούν τη ζωή και το θάνατο, στα οποία δεν μπορούσε να διακρίνει αιτίες και σχέσεις, ο άνθρωπος προσέφυγε στη μυθοπλασία. Οι πρώτες εκδηλώσεις λατρείας αφορούν την ανάγκη του ανθρώπου να επηρεάσει τη ροή των γεγονότων (πχ, να φέρει βροχή ή να έχει καλή σοδειά) με μια ποικιλία από δρώμενα με κοινό χαρακτηριστικό μιμητικές κινήσεις ομαδικά ή ατομικά κι εκκλήσεις προς τις θεοποιημένες δυνάμεις και τα φαινόμενα. Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε μια καλλιτεχνική έκφραση σε εμβρυακό στάδιο με λογικά κι αισθητικά στοιχεία κι έναν λόγο που δεν είναι ακόμα οργανωμένος. Το θέατρο όπως το γνωρίζουμε σήμερα ,δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Αρχαία Αθήνα, σαν μια εξέλιξη του διθυράμβου. Ο Διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιο χορικό, λατρευτικό και θρησκευτικό άσμα, προς την λατρεία του θεού Διονύσου. Ψαλλόταν από ομάδα πενήντα ανδρών ή γυναικών, μεταμφιεσμένων ίσως σε τράγους με την συνοδεία αυλού, χορεύοντας γύρω από τον βωμό του. Το αρχαίο ελληνικό Θέατρο λοιπόν, βρίσκεται κάτω από την άμεση προστασία του Θεού. Ο ίδιος ο χώρος του Θεάτρου, είναι ένας ναός του Διονύσου. Στη μέση της πλατείας πάντα υπάρχει ο βωμός, η «τράπεζα», για να θυμίζει διαρκώς τον λόγο όπου συμβαίνον τα δρώμενα. Ας μην ξεχνάμε και την ύπαρξη των δραματικών αγώνων. Οι δραματικοί αγώνες συνδέονται με την αρχαία Αθήνα και ιδιαίτερα με το θέατρο του Διονύσου. Η διεξαγωγή των αγώνων αυτών, στον ιερό χώρο του Διονύσου, άρχισε να γίνεται μετά την οικοδόμηση του ναού προς τιμή του θεού. Ηθοποιοί παρουσίαζαν έργα κατά τη διάρκεια θρησκευτικών γιορτών, όπως τα Μεγάλα Διονύσια και τα Λήναια, με σκοπό την ανάδειξη και την προβολή της δραματικής ποίησης και του θεάτρου Διαμορφώθηκε, λοιπόν, η νότια πλευρά της Ακρόπολης, έτσι ώστε να συμπεριλάβει τον χώρο για τον κυκλικό λατρευτικό χορό, από τον οποίο προήλθε η ορχήστρα του θεάτρου, και τα εδώλια των θεατών. Επίσης, ο πρώτος των χορευτών, ο εξάρχων ,απέδιδε και κάποια αφήγηση σχετικά με την ζωή του θεού. Η εξέλιξή του χορού, οδήγησε στη γένεση της τραγωδίας, σύμφωνα με το θεωρητικό μοντέλο της δημιουργίας του δράματος του Αριστοτέλη. Η πρώτη μορφή του θεάτρου, σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής αρχαιότητας, ήταν η τραγωδία. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε την τραγωδία σαν το ύψιστο είδος καλλιτεχνίας. Πρόκειται για την μεταφορά στην σκηνή μιας ανθρώπινης πράξεως. Αντίθετα ο δάσκαλός του, Πλάτωνας, υποστήριζε ότι πρόκειται για μίμηση των συναισθημάτων που προέρχονται από την απομίμηση μιας πράξεως, δηλαδή η τραγωδία για τον Πλάτωνα, ήταν «μίμηση της μίμησης», θυμήσου φιλέ αναγνώστη τώρα τις μιμητικές διαδικασίες που πράττονται σε απόκρυφες τεχνικές. Κατά την αριστοτελική άποψη, οι απόψεις που προσεγγίζουν το ζήτημα από εθνολογική σκοπιά, εκκινώντας από τους πρωτόγονους χορούς και τις μιμικές τελετές βλάστησης, δίνουν το προβάδισμα στα στοιχεία της μεταμόρφωσης και της θεοληψίας, κοινώς λάμβαναν εντός το Θείο στοιχείο, μέσω της θεατρικής πράξεως. Ο δραματοποιός ποιητής Αισχύλος, ήταν μύστης και ιεροφάντης των Ελευσίνιων Μυστηρίων και κατηγορήθηκε για αποκάλυψη άρρητων μυστικών μέσω των έργων του. Κατά τον Ηρόδοτο, ο τραγικός ποιητής Φρύνιχος, τιμωρήθηκε με πρόστιμο και απαγόρευση του έργου του Μιλήτου Άλωσις, γιατί υπενθύμισε στους Αθηναίους «οικεία κακά», δραματοποιώντας την υποδούλωση της φυλετικά συγγενικής Μιλήτου. Ίσως με αυτό που είπα, κατανοείτε τι θεώρησαν ασέβεια! Οι τραγωδίες αρχικά, παρουσιάζονταν από την 10η μέχρι και τη 15η ημέρα του Ελαφηβολιών (Μάρτιος/Απρίλιος) και μετά τους κλασικούς χρόνους έως και την 7η μεσούντος, δηλαδή δύο ημέρες ακόμα. Είναι επίσης γνωστό ότι από το 486 π.Χ. κατά τη διάρκεια των εορτών παρουσιάζονταν κωμωδίες. Ο διαγωνισμός τραγικών ηθοποιών τοποθετείται χρονικά στα 449 ενώ των κωμικών πολύ αργότερα (329-312).Στο Αρχαίο ελληνικό θέατρο, πρωταγωνιστούσαν μονάχα άντρες και ακόμη και σε γυναικείους ρόλους ντύνονταν οι ίδιοι γυναίκες. Σε όλη την ιστορία, από το ρεαλισμό της Αναγέννησης μέχρι τα μοντέρνα ρεύματα του 20ου αιώνα, το θέατρο διατηρεί πάντα την ικανότητά του να προσφέρει κάθαρση, νοητική και ψυχική. Η κάθαρσις, που αφορά το θεατή, επιδιώκεται από την «τοιούτων παθημάτων» δηλαδή παρόμοιων δικών του παθημάτων. Θα έλεγα ότι, ακόμα και ασυνείδητα, όποιος ασχολείται με το θέατρο, επιβάλει το εγώ του σε ένα είδος μύησης! Άλλωστε, και η ίδια η λέξη ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα θεώμαι, που σημαίνει βλέπω, παρατηρώ. Στην Ανατολή, κυρίως στην Ινδία και στις χώρες που επικράτησε ο Ινδουισμός, το Θέατρο αναπτύχθηκε αποκλειστικά σαν Τέχνη του Ιερού, όπως βλέπουμε και στο τεράστιο σε όγκο έπος της Ραμαγιάνα, που αφηγείται τις περιπέτειες του ημίθεου Ράμα. Το Θέατρο, εγκαινιάζει έναν καινούριο τύπο θεάματος μέσα στο σύστημα των δημόσιων γιορτών της πόλης και ως ιδιαίτερη μορφή έκφρασης, φανερώνει άγνωστες ως τότε πλευρές της ανθρώπινης εμπειρίας, σημαδεύει έναν σταθμό στη διαμόρφωση του εσωτερικού ανθρώπου. Το θέατρο ξεφεύγει από την πραγματικότητα. Ο ηθοποιός ουσιαστικά, νοητά εγκαταλείπει την προσωπικότητά του και μεταβαίνει και βιώνει, έστω και νοητά, μια άλλη πραγματικότητα και προσωπικότητα, Κάθε λέξη στο κείμενο, στο διάλογο ή στο μονόλογο, στοχεύει στην πρόκληση δράσης και παραγωγής συναισθήματος. Οι λέξεις, τα γεγονότα του κειμένου, ασφυκτιούν. Ζητούμενο είναι να αποκτήσουν φωνή και σκηνική υπόσταση περνώντας το ήθος στους χαρακτήρες των δρώντων. Το Θέατρο ξεπηδά από την ικανότητα του Νου να στήνει ένα παιχνίδι με τη πραγματικότητα, να σκέφτεται το πώς θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα, να φαντάζεται, να δοκιμάζει, να φτάνει μέχρι να στήσει τον κόσμο με ένα τρόπο διαφορετικό. Η δυνατότητα του Νου να ανασυνθέσει τη πραγματικότητα για να την κρίνει και για να μάθει κάτι απ’ αυτήν, είναι η χαρακτηριστική διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο. Βιωματική μύηση στις αξίες του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη διαδικασία που στοχεύει να οδηγήσει τον εκπαιδευόμενο μέσα από προσωπικές εμπειρίες στην εμβάθυνση. Ηθοποιοί, Θεατές, Χώρος, ενώνονται και συλλειτουργούν (θυμήσου φιλέ αναγνώστη, όταν σμίγουν άνθρωποι που επικοινωνούν αληθινά, μπορούν να δημιουργήσουν έναν ολόκληρο κόσμο και ακριβώς αυτό ακριβώς κάνει ένας θίασος). Αυτό το σημείο της διαφοράς ανάμεσα σε άνθρωπο και ζώο, είναι το σημείο απ’ όπου ξεπηδά η έννοια του Ιερού. Εν τέλει, συχνά ο ενσυνείδητος στόχος είναι η απελευθέρωση, η προσπάθεια να ξεπεραστούν οι τυποποιημένοι τρόποι με τους οποίους κανείς σχετίζεται με τους άλλους και να έρθει σε επαφή με τα βασικά στοιχεία του σώματός του, του συναισθήματος, των σκέψεων που μπορούν αβίαστα να αναδυθούν. Η παράδοση των διδαγμάτων σε κάθε μυητικό βαθμό,γίνεται μέσω ενός θεατρικού δρώμενου που αποκαλείται «μύηση» - να γιατί ο ηθοποιός είναι ένας σύγχρονός μικρός μύστης!

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ.

 

Η Φιλική Εταιρεία ήταν η σημαντικότερη από τις μυστικές οργανώσεις που σχηματίστηκαν για την προετοιμασία της Επανάστασης του 1821, για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η όλη δομή ήταν πυραμιδοειδής και στην κορυφή δέσποζε η ηγετική ομάδα, η «Αόρατος Αρχή». Το 1818, η Αόρατη Αρχή μετονομάστηκε σε «Αρχή των Δώδεκα Αποστόλων» και κάθε Απόστολος επωμίστηκε την ευθύνη μιας μεγάλης περιφέρειας. Οι Απόστολοι της Φιλικής Εταιρείας ήταν δώδεκα και ορίστηκαν από τον Σκουφά, όταν πήγε στην Κωνσταντινούπολη την άνοιξη του 1818. Σας θυμίζει των ιπποτικό κύκλο του Αρθούρου με τους δώδεκα ιππότες της στρογγυλούς τραπέζης;Η Φιλική Εταιρεία αποκαλούνταν «Ναός»,πάνω στα πρότυπα του μυθικού και τόσο συμβολικού  Ναού. Ο σύγχρονος Τεκτονισμός έχει στο δυτικό τμήμα των Ναών του, δύο παρόμοιες Στήλες, συνήθως Μινωικού αρχιτεκτονικού ρυθμού, που σχηματίζουν ένα είδος εισόδου-πύλης προς τα ενδότερα του Ναού. Και είχε τέσσερις βαθμίδες μύησης. Ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας,  από τον Εμμανουήλ Ξάνθοσύμφωνα με τους παλαιότερους ιστορικούς. Ο Ξάνθος στα απομνημονεύματά του δηλώνει πως είναι αυτός που παρακίνησε τον Σκουφά, αλλά είναι βέβαιο ότι ο Σκουφάς σχημάτισε πρώτος ένα αρχικό πλάνο για την Εταιρεία. Ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή ιστορικούς της χώρας μας, εκτός από τα παραπάνω λέει πως ο Ξάνθος μιλάει και σε άλλα σημεία των Απομνημονευμάτων και των εκθέσεών του για την τεκτονική του ιδιότητα. Ακόμη, δεν παραλείπει να φανερώνει την ιδιότητά του αυτή κάθε φορά που υπογράφει ένα έγγραφο ή μία επιστολή, τοποθετώντας μπροστά από το όνομά του τα σύμβολα του τεκτονικού του βαθμού. Ο Σκουφάς, είχε ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις με τον Κωνσταντίνο Ράδο, ο οποίος ήταν μυημένος στον επαναστατικό καρμποναρισμό, τη μυστική εταιρεία της Ιταλίας που διαπνεόταν από πατριωτικά και προοδευτικά ιδεώδη και λειτουργούσε ως πρότυπο για όλες σχεδόν τις εθνικοαπελευθερωτικές μυστικές ομάδες και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ.

Η πορεία αυτής της μυστικής επαναστατικής οργάνωσης δεν ήταν ούτε ευθύγραμμη ούτε ομαλή. Στη διάρκεια των 7 χρόνων η Εταιρεία πέρασε από πολλά στάδια: συγκρότηση, μικρή ανάπτυξη, μετατόπιση κέντρου δράσης, εσωτερικές εκκαθαρίσεις, αναζήτηση αρχηγού κτλ.Ο τεκτονισμός συνδέεται στενά με την Ελληνική Επανάσταση. Φέρνοντας τους Έλληνες σε επαφή με τις ιδέες της ισότητας, της ανεξιθρησκίας και της ελευθερίας, και με τις αξίες της φιλίας, της φιλανθρωπίας, του πατριωτισμού και της ομόνοιας, συνέβαλε στη διαμόρφωση της κοινωνικής και εθνικής ταυτότητας της ελληνικής αστικής τάξης και στην ιδεολογική προετοιμασία του Αγώνα. Όπως δείχνει το παράδειγμα της Φιλικής Εταιρείας, ο τεκτονισμός εξοικείωσε τους Έλληνες με  την οργάνωση μυστικών εταιρειών και με συνωμοτικές πρακτικές. Οι Φιλικοί μυούνταν στην Εταιρεία με μυστικό όρκο πίστης και επικοινωνούσαν μεταξύ τους με κώδικες, ψευδώνυμα και συνθηματικά. Αρχικά, λοιπόν, οι Φιλικοί χρησιμοποιούσαν τα γνωστά γράμματα του αλφαβήτου αλλά με φωνητική αξία διαφορετική. ένα κρυπτογραφημένο αλφάβητο ήταν μια καλή αρχή αλλά από μόνο του δεν θα ήταν αρκετό. Έτσι τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας είχαν δημιουργήσει και μια σειρά από κώδικές ονομασίες για πρόσωπα, τοποθεσίες ακόμα και πράγματα που είχαν ιδιαίτερη σημασία. Η πορεία της Ιστορίας κατευθύνεται από μια μικρή ομάδα ‘ανθρώπων’ με κοινά συμφέροντα. Οι πίνακες και οι εικόνες των “μεγάλων” ανδρών των περασμένων αιώνων αποκαλύπτουν ένα κοινό νήμα που τους συνδέει μεταξύ τους. Είναι άραγε τυχαίο ότι πολλοί απ’ αυτούς έκρυβαν το ένα τους χέρι όταν πόζαραν για ένα πορτρέτο; Τα περισσότερα από τα άτομα που χρησιμοποιούν αυτό το σημάδι είναι αποδεδειγμένα (και συχνά ενθουσιώδη) μέλη των Μυστικών Εταιρειών. Λαμβάνοντας υπόψη την μεγάλη σημασία αυτής της χειρονομίας στις τελετουργίες των τεκτόνων και το γεγονός ότι όλη η ελίτ είτε ανήκε στον τεκτονισμό, είτε τον υποστήριζε, είναι απλά αδύνατο η επανάληψη αυτού του σημείου να είναι αποτέλεσμα μιας σύμπτωσης. Το “κρυμμένο χέρι” μπορεί, στην πραγματικότητα, να βρεθεί στις τελετουργίες του βασιλικού βαθμού της μασονίας και οι παγκόσμιοι ηγέτες που χρησιμοποιούν αυτό το σημάδι λένε διακριτικά σε άλλους μυημένους του τάγματος: “Σ’ αυτό ανήκω, σ’ αυτό πιστεύω” . Ο όρος "χέρια" στα Τεκτονικά θέματα παραπέμπει στον συμβολισμό των ανθρώπινων πράξεων, τη δικαιοσύνη ή την αδικία, και την ενδεχόμενη χρήση γαντιών για προστασία. Ομοίως έδρασε και η φιλική εταιρία με τα σύμβολα τις χειρός, πχ .ο ένας (πάντα όσο τον δυνατόν πιο διακριτικά γινόταν) έβαζε την αριστερή παλάμη του μέσα στη δεξιά κι έκανε τάχα, πως έπλενε τα χέρια του. Ο άλλος έπρεπε αμέσως να βάλει τα δύο δάχτυλα του δεξιού του χεριά μέσα στην αριστερή χούφτα.

Και ήταν αυτή ακριβώς η ερμητική φύση της που εξηγεί τον περιορισμένο και αμφίσημο χαρακτήρα των τεκμηρίων που άφησε πίσω της. η ιερότητα του σκοπού της και ο κίνδυνος που διέτρεχαν τα μέλη που κάθε μυστικότητα ήταν εντελώς επιβεβλημένη μεταξύ των Φιλικών. Κι έτσι δανείστηκαν τους παραδεδομένους κώδικες αντίστοιχων μυστικών εταιριών της εποχής, μυστική επικοινωνία, τα κωδικοποιημένα ονόματα και η ιερή μύηση στο Ευαγγέλιο ήταν πρωταρχικής σημασίας για τη μακροημέρευση της προσπάθειας. Στον Τεκτονισμό, η έννοια του "Ευαγγελίου" δεν αναφέρεται στο Χριστιανικό Ιερό Βιβλίο, αλλά χρησιμοποιείται γενικά για να δηλώσει ένα βιβλίο ή κείμενο που περιέχει τις Αρχές, τους Νόμους και τις Αλήθειες που καλείται να ακολουθήσει και να εφαρμόσει ο Τέκτονας στην προσωπική και κοινωνική του ζωή. Ειδικότερα, σε κάθε Τεκτονικό Στοά, ένα τέτοιο "Ευαγγέλιο" είναι το «Βιβλίο του Ιερού Νόμου» (ή Bιβλίο της Ιεράς Γραφής, Βιβλίο της Ιεράς Αποκάλυψης). 

ΟΞάνθος που είχε μυηθεί στη μασονική στοά της Λευκάδας κάποια χρόνια πρωτύτερα, το1780, μια μασονικού τύπου οργάνωση της Βιέννης, ονομαζόμενη «Καλοί Εξάδελφοι», καλούσε τους χριστιανούς των Βαλκανίων να ξεσηκωθούν έναντι του τουρκικού ζυγού. Οι τέκτονες διατείνονται ότι μέλος αυτής ήταν και ο φλογερός υμνητής της ελευθερίας Ρήγας Φεραίος. Τέκτονες που πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση του 1821 ήταν, μεταξύ άλλων, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Οικουμενικός Πατριάρχης και Εθνομάρτυρας Γρηγόριος Ε, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ο Νικόλαος Υψηλάντης, ο Αλέξανδρος Μουρούζης, ο Ιωάννης Καποδίστριας κ.ά.. Οι τέκτονες ισχυρίζονται ακόμα πως το 1811 ιδρύεται στη Μόσχα η μασονική στοά «Φοίνιξ» με τη συνεργασία του Ιωάννη Καποδίστρια και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Στην ελληνική επανάσταση σύμβαλε η ομάδων  Ιταλών καρμπονάρων και των ελευθεροτεκτόνων, δεσμεύοντας τα μέλη του με όρκο ιερό, τα οποία φέρουν ως αναγνωριστικό ένα χρυσό δακτυλίδι με τα αρχικά «Φ.Ε.Δ.Α.» (Φιλικός Ελληνικός Δεσμός Άλυτος)! Οι κατηχούμενοι, αφού ορκίζονταν ενώπιον επιτροπής ότι θα τηρούν επτασφράγιστο μυστικό τον σκοπό της εταιρείας, έπαιρναν ένα χρυσό δαχτυλίδι, πανομοιότυπο για όλους, το λεγόμενο «χρυσόβουλο», το οποίο είχε χαραγμένο το έμβλημα της οργάνωσης: Δύο χέρια σφιχτοδεμένα και, κυκλικά γύρω από αυτά, ήταν γραμμένο το ακρωνύμιο «Φ.Ε.Δ.Α.»ν . Αν όλα τα παραπάνω ο αναγνώστης τα θεωρεί συμπτώσεις, τότε φιλέ μου δεν γράφω για εσένα.

 

ΥΓ. Πολλές φόρες έχω συνάντηση ελληναράδες, που μου λένε, ότι για τα δείνα της χώρας, φταίνε οι τέκτονες! Και εγώ θα απαντήσω οι έλληνες τέκτονες, έδρασαν κατά του τούρκικου ζυγιού! Δημιούργησαν την φιλική εταιρία! Αυτό λέει η ιστορία!

 

ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 

ΚΑΡΜΑΝΙΟΛΟΙ Η ΦΑΤΡΙΑ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

 

Οι "Καρμανιόλοι" ήταν μια λαϊκή επαναστατική παράταξη ή φατρία στη Σάμο, που έδρασε λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Αντιπαρατέθηκαν με τους "Καλικαντζάρους", μια άλλη φατρία που αποτελούνταν από προεστούς και είχε συμμαχήσει με την τουρκική εξουσία. Το 1806 κατόρθωσαν οι Καρμανιόλοι και πήραν τις θέσεις των Καλικάντζαρων, οι οποίοι έστειλαν επιτροπή στην Κωνσταντινούπολη, ζητώντας την έκδοση σουλτανικού διατάγματος επανελέγχου των λογαριασμών. Εκεί συνάντησαν τον Λυκούργο Λογοθέτη, ο οποίος με ενέργειές του, διαβήματα και με καταβολή 72000 γροσιών, κατόρθωσε να εκδοθεί το φιρμάνι για τον επανέλεγχο των λογαριασμών και την εξέταση της κατάστασης στη Σάμο. Το όνομα «Καρμανιόλοι», ήταν ήδη σε χρήση στα Επτάνησα. Σύμφωνα με τις πηγές, αυτό που έδωσε το όνομα «Καρμανιόλοι» στη ριζοσπαστική αυτή ο ομάδα, ήταν «ο χορός της καρμανιόλας», τον οποίο χόρευαν και οι εξεγερμένοι Γάλλοι. Ο χορός της καρμανιόλας είναι ένας λαϊκός χορός που σχετίζεται με την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Ήταν δημοφιλής τόσο στην Ιταλία όσο και στη Γαλλία, και χορευόταν με το ομώνυμο τραγούδι Καρμανιόλα. Το τραγούδι και ο χορός έγιναν σύμβολο της επανάστασης και της αλλαγής, και συνδέθηκαν με τους Ιακωβίνους, οι οποίοι ήταν μια ριζοσπαστική πολιτική ομάδα εκείνης της περιόδου. Επί Ροβεσπιέρου, έγινε ο χορός που συνόδευε αποκεφαλισμούς αστών, δικαστών και αντεπαναστατών γενικότερα. Εξαιτίας αυτού, η Καρμανιόλα απετέλεσε τη δημώδη ονομασία της λαιμητόμου. Ο χορός είναι καθαρά τελετουργικός και συνδέεται με την επανάσταση των ατόμων και όπως λέει ο γραφών, δεν υπάρχει επανάσταση δίχως χορό! Κάποιοι Σαμιώτες ναυτικοί, συνεπαρμένοι από την ιδέα της επανάστασης, τον δίδαξαν στη φτωχολογιά του νησιού και από τότε έγινε σύμβολο της ρήξης των περισσότερων κατοίκων του νησιού με τους παραδοσιακούς. Στη Σάμο, η αντίδραση ενάντια στο κατεστημένο των προεστών, εκφράστηκε καθαρά με την προσπάθεια ανατροπής τους από την εξουσία. Προσπάθεια που πέτυχε δυο φορές, την πρώτη προς το τέλος της Τουρκοκρατίας και τη δεύτερη κατά την επανάσταση του 1821. Οι περισσότεροι μάλλον συμπαθούσαν τους Καρμανιόλους και εμφανίζουν την ίδια νοοτροπία μ’ αυτούς σχετικά με την ανάπτυξη των γραμμάτων. Η κάθοδος του Γ. λογοθέτη στη Σάμο ανέτρεψε τις εύθραυστες ισορροπίες, ενισχύοντας τις καταπιεσμένες δυνάμεις. Τώρα πια, το σύστημα των «Παλαιών Προεστών» και οι Οθωμανοί συνεργάτες τους (Βοεβόδας, Καδής, Σούμπασης) αντιμετώπιζαν άμεσο κίνδυνο οριστικής ανατροπής, διώξεων και χρηματικών κυρώσεων. Οι Καρμανιόλοι έφεραν περικεφαλαία, από δέρμα και σίδηρο, με σταυρό, και τα αρχικά ΗΕΗΘ (ή ελευθερία ή θάνατος). Οι ηγέτες των Καρμανιόλων, πέρα από τον αρχηγό Λυκούργο Λογοθέτη, είναι έμποροι και καραβοκύρηδες μικρής εμβέλειας που μένουν μόνιμα στο νησί και αναδεικνύονται μέσα από τη σκληρή αντιπαράθεση με τους παλαιούς προεστούς. Οι πιο χαρακτηριστικές προσωπικότητες αξιωματικών είναι: Ο καπετάν Σταμάτης Γεωργιάδης, γαμπρός του Λογοθέτη, ο Μανώλης Μελαχροινός και ο Μανώλης Αγγελινίδης που τον αντικατέστησε μετά τον θάνατό του, ο Κωνσταντής Κονταξής, και ο φιλικός Κωνσταντής Λαχανάς απ’ το Άνω Βαθύ, καπετάνιος στο ιδιόκτητο του σκάφος του «Πυθαγόρας». Ο αρχηγός τους, Λυκούργος Λογοθέτης, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Θεσσαλό Αριστείδη Παππά, τον Ιούνιο του 1819, και έλαβε το όνομα Λυκούργος ως μυημένος πλέον (από το όνομα του αρχαίου Σπαρτιάτη νομοθέτη), το οποίο έκτοτε θα κρατήσει έως το τέλος της ζωής του. Ορίστηκε από τον απόστολο Δημήτριο Θέμελη ως «τοποτηρητής της Αυτού Εκλαμπρότητος» [ήτοι, του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Αόρατης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας] στη Σάμο. Είναι σημαντικό να πούμε ότι, όλοι οι Σαμιώτες συνδρομητές σε νεοεκδιδόμενα βιβλία, από το 1814 που ανιχνεύονται σε καταλόγους εκδοτών, ανήκουν στο περιβάλλον των Καρμανιόλων ή στην Εκκλησία. Κανένας τους δεν προέρχεται από την παράταξη των «παλαιών προεστών». Κοινώς, πρόκειται για μία αντιπαράθεση των ελεύθερων ανθρώπων της γνώσης με τους παγιωμένους, που ήθελαν τον κόσμο μη γνώστη και αγράμματο. Ο Λυκούργος Λογοθέτης, είχε γνωρίσει καλά τις ιδέες του Ρήγα, καθώς ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του από το περιβάλλον του Αλέξανδρου Υψηλάντη, στο οποίο και ο μεγάλος Έλληνας είχε βρει προστασία. Η γνωριμία του Λογοθέτη με τα κείμενα του Ρήγα φαίνεται εξάλλου και από τα κείμενα των τοπικών πολιτευμάτων της Σάμου, των οποίων υπήρξε ο κυριότερος συντάκτης. Ο Ιωάννης Λεκάτης ήταν άλλη μια ηγετική φυσιογνωμία των Καρμανιόλων, τυπώνει διάφορα βιβλία, ανάμεσα στα άλλα -σε μετάφραση μιας γυναίκας, της Φωτεινής Σπάθη - την τραγωδία του Βολταίρου, «ο Φανατισμός ή ο προφήτης Μωάμεθ». Ο Λεκάτης έχει αφήσει πίσω του ένα σημαντικό γραπτό, από το οποίο φαίνεται συνεπής αποδέκτης της «νεωτερικής» παιδείας και προσπαθεί να εντοπίσει ποιες λαθεμένες νοοτροπίες τους οδηγούν στη στασιμότητα. Ακόμα ένα δείγμα ότι ήθελαν να φέρουν νέα γνώση! Κανείς, πιστεύει ο Λεκάτης, δεν μπορεί να υπερηφανεύεται ότι είναι απόγονος των αρχαίων Ελλήνων, επειδή συμπτωματικά κατοικεί στον ίδιο γεωγραφικό χώρο μ’ αυτούς. Πρέπει να το αποδείξει με τη συμπεριφορά και τον πολιτισμό του. Μια άλλη σημαντική φυσιογνωμία των Καρμανιόλων ήταν ο ποιητής Γεώργιος Κλεάνθης, ο οποίος στην τελευταία φάση του αγώνα της ανεξαρτησίας, θα αναδειχθεί σε ηγετικό παράγοντα του νησιού. Στα ποιήματα του, ανιχνεύονται άμεσες επιδράσεις από τον Αδ. Κοραή. Οι Οθωμανοί αξιωματούχοι, αν και αρχικά κινήθηκαν εναντίον του κινήματος, αποτραβήχτηκαν γρήγορα. Κατανόησαν μάλλον ότι σκοπός του κινήματος δεν ήταν η ανατροπή της επικυριαρχίας τους, αλλά η αλλαγή των εσωτερικών συσχετισμών του «κοινού». Το τίμημα που καταβλήθηκε από τους Καρμανιόλους ήταν η φυλάκιση και εξορία του ηγέτη τους Λυκούργου Λογοθέτη με χαλκευμένες κατηγορίες και η κατατρομοκράτηση του πληθυσμού από τουρκικά στίφη, πριν ακόμα αποφασίσει ο Οθωμανικός παράγοντας να απεμπλακεί από την εσωτερική διένεξη. Από το 1812 μέχρι και το 1821 την εξουσία ξαναπαίρνουν οι «παλαιοί προεστοί», αν και εντείνουν την εκμετάλλευση των μικροκαλλιεργητών, το υπόδειγμα εναλλακτικής διακυβέρνησης έχει καθιερωθεί. Με την έκρηξη της επανάστασης θα παραγκωνιστούν πλήρως. Οι Καρμανιόλοι κυρίαρχοι πλέον στο νησί θα προτιμήσουν μια «χαλαρή σχέση» με την κεντρική διοίκηση του αγώνα και θα αντιταχθούν στην επέκταση των εθνικών συνταγμάτων στο νησί. Είδαν μάλλον με δυσπιστία τα κεντρικά σχήματα διοίκησης, με την κυρίαρχη παρουσία σ’ αυτά των ομάδων εξουσίας της Οθωμανικής περιόδου (κοτζαμπάσηδες) Μετά την καταστροφή της Χίου, για την οποία οι ένθερμοι Σαμιώτες επαναστάτες και ο ηγέτης τους θα θεωρηθούν υπεύθυνοι, θα υπάρξει μια σύντομη περίοδος επανόδου των παλαιών δημογερόντων που καλύπτονταν πίσω από τους απεσταλμένους της Κεντρικής διοίκησης. Γρήγορα η αντίδραση του πληθυσμού ανατρέπει αυτή την εξέλιξη. Οι Καρμανιόλοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα κρατήσουν την εξουσία μέχρι το 1834, όταν επιβλήθηκε με την απειλή σφαγής το καθεστώς της ημιαυτόνομης- υποτελούς στην «Υψηλή Πύλη», «Ηγεμονίας της Σάμου» και οι περισσότεροι από αυτούς αυτοεξορίστηκαν στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Από τις ιδέες τους ξεχωρίζει η ιδέα ότι η δύναμη που αντλούν από τη μεταξύ τους επικοινωνία και ένωση με στόχο το κοινό συμφέρον, είναι μια δύναμη ικανή να αλλάξει τη ζωή τους. Το παραδοσιακό αυτοδιοικητικό σύστημα της Τουρκοκρατίας ενσωματώθηκε σε γενικές γραμμές και στον «Στρατοπολιτικό Διοργανισμό», το συνταγματικό κείμενο της επαναστατικής περιόδου 1821. Όπως επικυρώνεται και επισημοποιείται συντακτικά το γραπτό ιδιωτικό δίκαιο που ίσχυσε καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, δηλαδή οι κωδικοποιήσεις του βυζαντινού δικαίου, δηλαδή η «Εξάβιβλος». Η λογική της εισαγωγής του Βυζαντινού δικαίου υπάρχει διότι αναζητείται η συνέχεια του δικαίου και η εξοικείωση των πολιτών μ’ αυτό. Η ομάδα των Καρμανιόλων χρησιμοποίησε τα παραδοσιακά γνώριμα σχήματα για να αλλάξει τη νοοτροπία υποταγής του πληθυσμού και να πετύχει την ενεργοποίησή του για την προάσπιση των μόλις αποκτημένων κοινωνικών ή εθνικών ελευθεριών. Οι Καρμανιόλοι μπορεί να αποδέχτηκαν και να ενσωμάτωσαν στη διοίκηση τους το παραδοσιακό κοινοτικό σύστημα, δεν αποδέχτηκαν όμως με κανένα τρόπο, τη νοοτροπία της διοίκησης των παραδοσιακών δημογερόντων, αλλά ούτε τα αποτελέσματα που είχε αυτή για τη ζωή του πληθυσμού. Με την επικράτηση της επανάστασης του 1821 οι αγρότες ξανά πήραν πίσω τα κτήματα που είχαν απολέσει προς όφελος των πιστωτών τους.





ΥΓ-Μην μου πείτε ότι ο κόκκινος σταυρός, και το λευκό, δεν σας φέρνουν στο νου, τα σύμβολα των Ναϊτών! Αλώστε πριν από τους Καρμανίολους είχα πέραση, οι σταυροφόροι από το νησί. Επίσης το κίνημα ξεκίνησε από την Γαλλία όπως και οι Νάιτες.



ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ