Η αρχαία Σάμος υπήρξε σημαντικό κέντρο πολιτισμού και ισχύος στην αρχαία Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά την εποχή του Πολυκράτη. Διάσημη για τα σπουδαία έργα της, όπως το Ευπαλίνειο Όρυγμα και το Ηραίο, η Σάμος αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά νησιά του Ιωνικού κόσμου. Ίχνη ανθρώπινης παρουσίας εντοπίζονται στο νησί από την τέταρτη π.Χ. χιλιετία. Το όνομα Σάμος είναι πιθανότατα φοινικικής προέλευσης. Η Σάμος είναι ένα από τα καταπράσινα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου. Δρυούσα, Δόρυσσα, Μελάμφυλλος, Φυλλίς, Μελάνθεμος, Ανθεμίς, Υδρηλή, Κυπαρισσία, Παρθενία είναι μερικά από τα επίθετα με τα οποία αναφέρεται στην αρχαία φιλολογία. Παλαιότεροι κάτοικοί της θεωρούνται οι Πελασγοί. Ακολούθησαν οι Κάρες και οι Λέλεγες. Πρώτος βασιλιάς της Σάμου ήταν ο Αγκαίος, ένας από τους ήρωες της αργοναυτικής εκστρατείας, που έχτισε τον αρχικό ξύλινο ναό της θεάς Ήρας, προστάτισσας του νησιού, κοντά στις εκβολές του Ίμβρασσου ποταμού, όπου κατά τη μυθολογία γεννήθηκε η θεά. Γύρω στον 11ο π.Χ. αιώνα εγκαταστάθηκαν οι Ίωνες με αρχηγούς τον Τεμβρίωνα και τον Προκλή που κυριάρχησαν στο νησί. Κατά την περίοδο του Πολυκράτη, η Σάμος έγινε το κέντρο του Ιωνικού Πολιτισμού. Κατασκευάστηκαν πολύ σπουδαία έργα και μνημεία όπως, το Ευπαλίνειο όρυγμα ( σήραγγα μήκους 1036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου, για να χρησιμεύσει σαν υδραγωγείο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν ότι ανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δυο πλευρές του βουνού και οι δυο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, κάτι που ήταν σημαντικό επίτευγμα για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής. Τμήμα του ορύγματος είναι σήμερα επισκέψιμο) και ο ναός της Θεάς Ήρας. Στο στενό της Μυκάλης, τη θάλασσα ανάμεσα στη Σάμο και τη Μικρά Ασία, το 479 π.Χ. παίχτηκε η τελευταία πράξη της μεγάλης σύγκρουσης Ελλήνων και Περσών. Οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες σε ναυμαχία και πεζομαχία, θέτοντας τέλος στις προσπάθειές τους να επεκταθούν στη Δύση και να κυριαρχήσουν στη Μεσόγειο. Ύστερα από τους περσικούς πολέμους, η Σάμος συμμετείχε με άλλες πόλεις-κράτη στη συμμαχία των Αθηναίων, από την οποία δεν κατόρθωσε να φύγει, ακόμα κι όταν η συμμαχία μεταβλήθηκε σε ηγεμονία. Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η Σάμος, όπως και όλα τα νησιά, υπέστη μεγάλες καταστροφές από πολλούς επιδρομείς και πειρατές.Την εποχή των Σταυροφόρων, το νησί πέρασε στους Ενετούς, στη συνέχεια επανήλθε στους Βυζαντινούς και τελικά κατέληξε το 1346 στους Γενουάτες. Λόγω των πολλών πειρατικών επιδρομών, οι κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν το νησί, μέχρι που το 1476 την εγκατέλειψαν και οι τελευταίοι κάτοικοι μαζί με τους Γενουάτες. Έτσι η Σάμος έμεινε σχεδόν έρημη, με ελάχιστους κατοίκους που ζούσαν στα βουνά.
ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ 2010
