Στην ελληνική μυθολογία η Κίρκη ήταν δευτερεύουσα θεότητα, κατ' άλλους μάγισσα ή
Νύμφη και σίγουρα δεν ήταν κοινή θνητή. Πατέρας της ήταν ο θεός Ήλιος και μητέρα της η
Πέρση, μία από τις Ωκεανίδες. Η Κίρκη ήταν αδελφή του Αιήτη και της Πασιφάης. Η Κίρκη
ζούσε στο νησί στο οποίο ήταν βασίλισσα, την Αιαία, κάποιοι λένε ότι ήταν το νησί του
Αίαντα, η Σαλαμίνα, και μεταμόρφωνε τους εχθρούς της ή όσους την πρόσβαλαν σε ζώα με
τη χρήση μαγικών ποτών, καθώς γνώριζε πολλά για τα βότανα και τη φαρμακευτική τους
επίδραση. Η αρχαία παράδοση τοποθετεί το νησί της Κίρκης στο βουνό Κιρκαίον. Βρίσκεται
στο νότιο Λάτιο ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νάπολη, στον κόλπο της Γκαέτας. Είναι βουνό
που μοιάζει με νησί, τριγυρισμένο καθώς είναι από θάλασσα και έλη. Εκεί, η Κίρκη ζούσε
μόνη της μαζί με τους μαγεμένους υπηρέτες της, που ήταν εξημερωμένα άγρια ζώα, τα
οποία στην πραγματικότητα ήταν άνδρες μεταμορφωμένοι από τη μαγεία της. Η
μάγισσα, συμβολίζει τη δύναμη της γνώσης και της σοφίας, που μπορεί να καθοδηγήσει
και να σώσει από τους πειρασμούς και τους κινδύνους της ζωής. Ως μάγισσα και θεότητα
της φύσης, αντιπροσωπεύει την ικανότητα μεταμόρφωσης, για εκείνους που νικιούνται
από τα πάθη (η Κίρκη τους έκανε χοίρους!) καθώς και τη διαχείριση των παθών και των
επιθυμιών που μπορεί να οδηγήσουν στην πτώση, όπως συνέβη με τους συντρόφους του
Οδυσσέα που μεταμορφώθηκαν. Η Κίρκη, η μάγισσα της Αιαίας, που επειδή δεν ήταν σαν
τους άλλους (γουρούνι), ο Οδυσσέας, ήταν "άξιος" να τον ερωτευτεί. Απέναντι στον
Οδυσσέα φέρθηκε με τρόπο αντιφατικό. Στην αρχή θέλησε να τον μεταμορφώσει. Όταν
απέτυχε, προσέφερε τον έρωτά της, κοινώς όταν αναγνώρισε την δύναμη του. Κι ωστόσο,
εξακολουθούσε να έχει στο νου της την αχρήστευση του γυμνωμένου πλέον Οδυσσέα. Τι να
τον κάνει έναν γυμνό, ανήμπορο άνδρα; Και μόνο όταν υποχρεώθηκε να δώσει τον μέγα
όρκο αφέθηκε στον έρωτα. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς (1.72.5) αναφέρει τον ιστορικό
Ξεναγόρα να υποστηρίζει ότι τα παιδιά του Οδυσσέα και της Κίρκης ήταν οι Ρώμος, Αντείας
και Αρδείας, που ίδρυσαν αντιστοίχως τις πόλεις Ρώμη, Άντιο και Αρδέα. Η συμπεριφορά
της Κίρκης παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά μιας οικοδέσποινας η οποία προσπαθεί να
προστατέψει την τιμή της. Όσα φανερώνονται για την ερωτική της επιθυμία ενδέχεται να
αντανακλούν αντιλήψεις για τις προβλεπόμενες συμπεριφορές γυναικών. Η αναζήτηση
μιας μόνιμης σχέσης και ενός γάμου αντιδιαστέλλεται προς τη λαγνεία και την
ελευθεριότητα. Η προσφυγή στα μαγικά φίλτρα αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων, στην
ενδυνάμωση μιας σχέσης που την απειλούσαν οι πειρασμοί του κόσμου. Προς το τέλος του
έργου του Θεογονία ο Ησίοδος γράφει ότι η Κίρκη γέννησε τρία παιδιά από τον
Οδυσσέα: τον Άγριο, τον Λατίνο και τον Τηλέγονο. Τα δύο τελευταία, όταν μεγάλωσαν,
βασίλευσαν επί των Τυρρηνών ή των Ετρούσκων. Μεταγενέστεροι ποιητές όμως κάνουν
λόγο μόνο για τον Τηλέγονο. Μόλις ο Τηλέγονος μεγάλωσε, η μητέρα του τον απέστειλε
να βρει τον Οδυσσέα, που στο μεταξύ είχε επιστρέψει από καιρό στην Ιθάκη, αλλά όταν
έφθασε εκεί, σκότωσε κατά λάθος τον πατέρα του. Επέστρεψε με το σώμα του Οδυσσέα
στην Αιαία, φέρνοντας μαζί του τη χήρα του Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο. Πριν την
αναχώρησή του Οδυσσέα και των συντρόφων του, εκείνη τους προειδοποίησε να μην
αγγίξουν τις αγελάδες του πατέρα της, του θεού Ήλιου. Ο μόνος που άκουσε τη συμβουλή
της Κίρκης ήταν ο Οδυσσέας, ο οποίος ήταν ο μόνος που κατάφερε να επιστρέψει στην
Ιθάκη. Γενικά στην αρχαιότητα οι μάγισσες γυναίκες έχουν περισσότερη δύναμη απ’ όση
η κοινωνία. Αυτές είναι οι γυναίκες που αποκαλούνται “μάγισσες”. Και μπορούν να είναι
όμορφες και ελκυστικές σαν την Κίρκη, αυτός είναι σίγουρα ένας από τους τύπους τους.
Μπορούν επίσης να είναι αποκρουστικές. Αλλά σε κάθε περίπτωση, έχουν περισσότερη
δύναμη απ’ όση θα έπρεπε σύμφωνα με τους κοινωνικούς μηχανισμούς της εποχής.
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
