Ο Οδυσσέας είναι ένας Ηλιακός ήρωας, όπως ο Θησέας ή ο Ηρακλής. Καθένα από τα εμπόδια που βρίσκει στο δρόμο του (θάλασσα-δοκιμασίες ζωής) συμβολίζει ένα σημείο του ζωδιακού με τα χαρακτηριστικά του. Σε αντίθεση λοιπόν με άλλους μυθικούς, ιστορικούς και λογοτεχνικούς χαρακτήρες, δεν παρουσιάζεται ως κατοικοεδρεύων σε μία και μοναδική πλευρά, όπως για παράδειγμα το απόλυτο καλό, το απόλυτο κακό, το απόλυτο σοφό, το παντοδύναμο, το απόλυτο ηθικό, το απόλυτο λάθος και ούτω καθεξής, είναι ένας χαοτικός ήρωας! Ο Καρλ Γιούνγκ, αυτός ο δεξιοτέχνης της αποκωδικοποίησης, αναφέρεται στην Κίρκη, την μάγισσα που μεταμόρφωνε τους άντρες σε γουρούνια, για να υπογραμμίσει το πόσο επιρρεπής, ευμετάβλητη και αδύναμη είναι η αντρική υπόσταση (animus-νους) απέναντι στην γυναικεία (anima-ψυχή), η οποία υποβοηθά την αποκάλυψη της σκοτεινής, «γουρουνίσιας», πλευράς του άντρα (chauvinist pig/σοβινιστικό γουρούνι - Man and his Symbols) Ο Οδυσσέας φέρεται πολύ έξυπνα και πράττει ακριβώς όπως τον συμβούλεψε η Κίρκη. Η Κίρκη λοιπόν, συμβολίζει όλους εκείνους που γνωρίζουν τους κινδύνους της ζωής και μας καθοδηγούν με τη σοφία και τη γνώση τους, ώστε να μην υποκύψουμε στις δελεαστικές προτάσεις των υποψήφιων εκμαυλιστών μας. Ο Οδυσσέας όταν άκουσε το τραγούδι των Σειρήνων παρακαλούσε να τον λύσουν, ώστε να τις ακολουθήσει. Αυτό σημαίνει πως όσο δυνατός κι αν είναι κανείς, δεν αντέχει στην πρόκληση του πειρασμού· ο μόνος που επιβιώνει είναι αυτός που προνοεί και προστατεύει τον εαυτό του. Γιατί, άραγε, ο Όμηρος δίνει στον ήρωά του το όνομα του Οδυσσέα που σημαίνει άρνηση; Μια εξήγηση είναι ότι η Οδύσσεια είναι η αυτοβιογραφία του Ομήρου. Ο Οδυσσέας είναι ο Όμηρος. Μια άλλη εξήγηση, μπορεί να είναι ότι, κι η ζωή του ανθρώπου μετά την πτώση του και την έξοδο απ΄ τον παράδεισο της παιδικής ηλικίας, είναι ένα επίπονο ταξίδι γεμάτο περιπέτειες και κινδύνους, ώσπου να φτάσουμε στην αληθινή πατρίδα, την ελευθερία από τα πάθη. Όσο ο Οδυσσέας είναι αιχμάλωτος της απόλυτης βίας, το όνομά του είναι άρνηση: Όταν ο Κύκλωπας τον ρωτάει ποιο είναι το όνομά του, ο Οδυσσέας απαντάει με μια άρνηση: «Ούτιν με κικλήσκουσι» (Κανένα με λένε). Στην απόλυτη βία ο Οδυσσέας αναρωτιέται ποιος είναι ο αληθινός εαυτός του. Τώρα που η τυφλή βία μας απειλεί κάθε στιγμή, νιώθουμε πως το ίδιο ερώτημα ζητάει απάντηση απ΄ τον καθένα από μας. Ίσως αυτή είναι η αρχή για τη δική μας περιπέτεια της επιστροφής στην νοητή πατρίδα. Η περιπέτεια με τον Πολύφημο συμβολίζει την αντιπαράθεση του ανθρώπου με την άγρια φύση και τις άγνωστες δυνάμεις. Ο Πολύφημος αντιπροσωπεύει την βαρβαρότητα και την άγρια δύναμη. Ο Οδυσσέας, με την επινοητικότητα και την ανδρεία του, καταφέρνει να ξεπεράσει τα εμπόδια και να επιβιώσει. Η Οδύσσεια είναι ένα έπος που εξηγεί και υμνεί την αυτογνωσία του ανθρώπου! Ο Οδυσσέας είναι το σύμβολο του πολυμήχανου και έξυπνου ανθρώπου που περνά συνεχώς από δοκιμασίες, οι οποίες θα του επιτρέψουν να δει τα όριά του! Ο Οδυσσέας εξερευνεί τον εαυτό του, έχοντας σαν στόχο να γυρίσει στο βασίλειό του, την Ιθάκη όπου ουσιαστικά, θα συναντήσει τον εαυτό του και τις ρίζες του! Η Οδύσσεια έχει να μας προσφέρει έναν ολόκληρο χαρακτήρα ανθρώπου! Μια καινούρια προσωπικότητα, που μπορούμε να την έχουμε ως πρότυπο. Οδυσσέας και Πηνελόπη, συμβολίζουν την πίστη και την υπομονή που χρειαζόμαστε για να πετύχουμε έναν μεγάλο στόχο. Η Πηνελόπη, δε σταματά να πιστεύει ότι ο Οδυσσέας θα γυρίσει στην Ιθάκη, όπως και ο ίδιος ο Οδυσσέας. Από την Κίρκη σώθηκε με τον σεβασμό, από τις Σειρήνες, με την -έστω τεχνητή- εγκράτεια, από την Καλυψώ, απλά από Θεία παρέμβαση, και από τη Ναυσικά, διότι ήταν τόσο κοντά στο όνειρό του που έμοιαζε "αντίγραφο" του ονείρου του. Τελικά, ο στόχος του ήταν η Πηνελόπη, το βασίλειο του, ο λαός του, το σπίτι του. Ο Οδυσσέας είναι εκείνος ο άνθρωπος που καταφέρνει να σωθεί από την ύλη (θάλασσα, Ποσειδώνας) και να κατευθυνθεί προς το βραχώδες νησί της Ιθάκης (Αθηνά-Σοφία). Αντίθετα, οι σύντροφοί του, τα κατώτερα στοιχεία του, οι κατώτερες επιθυμίες του πεθαίνουν, για να φτάσει ο ίδιος χωρίς περιττά βάρη στον τόπο προέλευσής του. Είναι σημαντικό να προσέξουμε και τους χαρακτηρισμούς που υπάρχουν μέσα στο έργο για τον Οδυσσέα: κανείς άλλος δε φτάνει τον Οδυσσέα στη γνώση, λέει ο Δίας (ραψ. α 67-6Cool, είναι πολυμήχανος, σοφός, θεϊκός, πολύπαθος, πολύπειρος, πολύσοφος. Ο Οδυσσέας, πριν φτάσει στην πατρίδα του, περνάει 12 δοκιμασίες, μοτίβο που βρίσκουμε και σε άλλους ήρωες που ξεπερνούν το ανθρώπινο επίπεδο εξέλιξης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στο πρόσφατο αφιέρωμα του BBC η Ομήρου Οδύσσεια κατέκτησε την πρώτη θέση μεταξύ των αφηγημάτων που διαμόρφωσαν τον κόσμο και επηρέασαν σημαντικά τους αναγνώστες τους.
ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
