Τελετές καθαρμού-εξαγνισμού με το πυρ συνοδεύουν τα βήματα της ζωής του ανθρώπου από τη γέννηση ως τον θάνατο. Το νεογέννητο κι η λεχώνα, του γάμου η τελετή κι εκείνος που θα αγγίζει τα ιερά, πρέπει να είναι μακριά από μιάσματα όπως φωνάζει η Ιφιγένεια στους Ταύρους (στίχοι 1226-9), όταν πρόκειται να εξαγνίσει τον μητροκτόνο αδερφό της... Πώς τώρα αγιάζεται κανείς από μίασμα μας το λέει πάλι ο Ευριπίδης στην Ελένη. Στα ομηρικά έπη συχνές είναι οι σκηνές καθαρμού πριν από την προσευχή, τη σπονδή, τη θυσία. Στην Ιλιάδα κυριαρχούν οι αναφορές που αφορούν στο λουτρό νεκρών και ακολουθούν οι αναφορές στον καθαρμό πριν τη σπονδή, την προσευχή και τη θυσία. Στην Οδύσσεια υπάρχει μία μόνο αναφορά σε πλύσιμο νεκρού, όταν ο Ερμής κατεβάζει τις ψυχές των μνηστήρων στον Άδη και ο Αγαμέμνων συνομιλεί με την ψυχή του Αχιλλέα, οπότε και του αναφέρει τη μάχη που έδωσαν για να πάρουν το σώμα του που στη συνέχεια έπλυναν (Οδ. ω, 45). Στην αρχαϊκή εποχή ένα μίασμα πρέπει να «καθαρθεί», κάτι που τροφοδοτεί και τις αιματηρές τελετές καθαρμού. Κατά τον Burkert («Αρχαία Ελληνική Θρησκεία», 1977), προκύπτει από την αρχαϊκή αντίληψη μια ιδέα παρόμοια με την πρωτόγονη ιδέα του «ταμπού», ότι ένα σφάλμα ή έγκλημα «μολύνει» σαν κατάρα τον υπαίτιο αλλά και ό,τι σχετίζεται με αυτόν, π.χ. τους απογόνους τους ή την πόλη του. Οι εξωτερικές αυτές τελετές, γεμάτες από χρώματα, ψαλμούς και σύμβολα, μας υπενθυμίζουν την ανάγκη για ευλογία και καθαρμό, όχι μόνο του φυσικού... Η γυμνότητα ως τελετουργική πρακτική συναντάται σε πολλές θρησκευτικές και μυστικιστικές παραδόσεις, εκφράζοντας πνευματικές αξίες και επιδιώξεις. Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι και σε σύγχρονα εσωτερικά τάγματα, η γύμνια χρησιμοποιείται συμβολικά για την καθαρότητα, την ελευθερία και τη σύνδεση με το Θείο. Σκεφτείτε πως ο Αδάμ και η Εύα ήτανε γυμνοί εμπρός το θεό και ντύθηκαν όταν μολύνθηκαν!
ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
