(Όταν ακούτε την λέξη “θάνατο” να εννοείτε “μεταμόρφωση)
Η λέξη Μυστήριο στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε το μυστικό, το άρρητο μέρος μιας τελετής ή λατρείας, που δεν γινόταν φανερή σε άτομα που δεν είχαν μυηθεί. Ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της ελληνικής θρησκείας ήταν η παιδευτική της λειτουργία. Η μετάβαση των εφήβων από την παιδική στην ενήλικη ζωή διευκολυνόταν με μία σειρά τελετών μυήσεως, κοινό χαρακτηριστικό των οποίων, ήταν ο προσωρινός αποκλεισμός του μυούμενου από τον κόσμο της καθημερινότητας. Το όνομα Αχιλλεύς στην αρχ. ελλ. ετυμολογία προέρχεται από το «ἄχος» (αρσ.) (θλίψη, πόνος) και το «ἴλλω» (περιπλανιέμαι, τριγυρνώ - όπως ένας μυημένος κατά την τελετή μύησης) δηλαδή «αυτός που τριγυρίζει θλιμμένος». Κατά μια άλλη, πιο πρόσφατη άποψη, μπορεί να προέρχεται και από το «ἄχος» και το «λεώς» (λαός), δηλαδή «αυτός που προκαλεί θλίψη ή και πόνο στο λαό», δηλαδή στους εχθρούς. Ο Αχιλλέας ήταν ένας μυημένος της αρχαιότητας και βασιλιάς των Μυρμιδόνων στη Φθία. Την ανατροφή του Αχιλλέα ανέλαβε ο Κένταυρος Χείρωνας στο Πήλιο με εντολή του Πηλέα. Εκεί ο μυθικός Αχιλλέας ανδρειώθηκε και έμαθε να χειρίζεται με τελειότητα τα όπλα αλλά και την τέχνη του κυνηγιού.
Μυθική η ασπίδα του Αχιλλέα.
Μια ασπίδα έργο τέχνης, που έχει συζητηθεί και αναλυθεί όσο λίγα αντικείμενα της αρχαίας ιστορίας. Και ποιος άλλος θα μπορούσε να είχε φτιάξει αυτή την ασπίδα αν όχι ο Ήφαιστος; Και δεν είναι λίγοι βέβαια εκείνοι οι οποίοι έχουν υποστηρίξει ότι ο Όμηρος δεν περιέγραφε στους στίχους του στην Ιλιάδα μια πραγματική ασπίδα, αλλά επινοήματα που ένωσε με αριστοτεχνικό τρόπο. Το σίγουρο είναι ότι η μυθική ασπίδα του Αχιλλέα δεν μπορεί παρά να κρύβει μεγάλους και μικρότερους συμβολισμούς. Η Θέτιδα ζήτησε από το θεό Ήφαιστο να σφυρηλατήσει μια ασπίδα και έτσι και έγινε. Δεν ήταν όμως μια απλή ασπίδα αλλά ένας ολόκληρος συμβολισμός. Τα μέταλλα που χρησιμοποίησε ο Ήφαιστος για να την φτιάξει ήταν ο χαλκός, ο κασσίτερος, το χρυσάφι και το ασήμι. Αυτό που την κάνει επίσης να ξεχωρίζει ήταν ο συμβολισμός της. Αποτελούταν ουσιαστικά από πέντε ζώνες καθεμιά από τις οποίες σχημάτιζε πέντε ομόκεντρους κύκλους. Για των Αχιλλέα ο Τρωικός πόλεμος συμβολίζει τον αγώνα της ψυχής να οδηγηθεί από τον εδώ τόπο, τον πλημμελή και άτακτο στον εκεί τόπο, τον νοητό και πνευματικό. Ο Αχιλλέας αρχικά μεταμφιέζεται σε γυναίκα για να μην πάει στον πόλεμο. Από τη φύση του όμως δεν μπορεί να κρυφτεί κι έτσι όταν ο Οδυσσέας φέρνει δώρα για τις γυναίκες στο παλάτι του Λυκομήδη, ο Αχιλλέας διαλέγει το σπαθί (σύμβολο της βούλησης ή του πνεύματος που θα τον οδηγήσει στη νίκη). Επιλέγει λοιπόν τον δρόμο του (η μήπως ο δρόμος τον επιλέγει;) προτιμώντας να ζήσει λίγα χρόνια αλλά δοξασμένα, ενώ στο πρόσωπο του ενσαρκώνεται πλέον το αρχέτυπο του πολεμιστή, του Ανθρώπου που πολεμάει για τα ιδανικά του. Ένα σημαντικό γεγονός στην Ιλιάδα είναι ο θυμός του Αχιλλέα, όταν ο Αγαμέμνωνας του παίρνει τη Βρισηίδα. Δεν είναι επειδή θα χάσει την κοπέλα, αλλά επειδή προσβάλλεται από τη στάση του βασιλιά των Ελλήνων. Είναι η μεγαλύτερη προσβολή για έναν πολεμιστή, είναι η μεταχείριση του με τέτοιο τρόπο ώστε να αμφισβητηθεί η τιμή και η αξία του. Ο Αγαμέμνονας του προσφέρει πλούσια δώρα και επιθυμεί τη συμφιλίωση, αλλά είναι δυνατόν να συμβιβαστεί η Ψυχή του πολεμιστή και να εξαγοραστεί με υλικά αγαθά; Επίσης η περίφημη Αχίλλειος πτέρνα. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια, αυτή η φαινομενικά ασήμαντη παράλειψη, θα καθόριζε τελικά την τύχη του ήρωα. Ένα ακόμη επίπεδο μυστηρίου και γοητείας στον θρύλο. Σήμερα, η έκφραση συμβολίζει κάθε κρυφή αδυναμία, κάθε ευάλωτο σημείο που μπορεί να αποβεί μοιραίο, υπενθυμίζοντάς μας ότι ακόμη και οι πιο ισχυροί έχουν τα τρωτά τους σημεία! Η ιδέα διαπερνά τη λογοτεχνία, την ψυχολογία, ακόμη και την καθημερινή γλώσσα (πόσες φορές δεν έχουμε πει ότι «αυτό είναι η Αχίλλειος πτέρνα του»;). Η ιστορία του Αχιλλέα και της τρωτής του φτέρνας μας διδάσκει για την ισορροπία μεταξύ δύναμης και αδυναμίας. Ο Αχιλλέας ήταν ένας ηρωικός χαρακτήρας που συμβολίζει τη δύναμη, την ανδρεία και την ευαισθησία. Μας εμπνέει να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα της ζωής με αυτήν την ίδια δύναμη και ανδρεία, αλλά και με σεβασμό και ανθρωπιά προς τους άλλους.
ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
