ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ
Ένα από τα εκκλησάκια του Ελαιώνα, το οποίο κτίστηκε πάνω σε ερείπια ναού της θεάς Δήμητρας, ευτύχησε να βρίσκεται πάνω στον πανάρχαιο δρόμο και ν' απολαμβάνει ιδιαίτερες τιμές. Σύμφωνα με την παράδοση, το εκκλησάκι κτίστηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα από την αυτοκράτειρα Θεοδοσία, επάνω στον αρχαίο ναό.
Ο
Αλέξανδρος Μποφίλας, στο βιβλίο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας «Ωραίο,
φρικτό κι απέριτο τοπίον», αναφέρει ότι ο Ι. Ναός Αγίου Σάββα ήταν στη
«θέση Ιερής Συκιάς και Ναού Δήμητρας» (σελ. 109-119). Η ιερή συκιά, που
έδωσε στον Φύταλο η Δήμητρα, φέρεται να ήταν ακόμα ζωντανή την εποχή του
Παυσανία. Βρισκόταν κοντά στην Ιερά Οδό και χρησίμευε ως προσωρινή
στάση κατά τη διάρκεια της πομπής προς την Ελευσίνα, τη 19η
Βοηδρομιώνος. Η φροντίδα της είχε ανατεθεί στους Ελευσίνιους ιερείς της
Δήμητρας. Ανήγειραν μια κατασκευή για να την προστατεύσουν και φρόντιζαν
για τη συντήρηση και επιδιόρθωση τυχόν ζημιών.
Σύμφωνα
με μια διαφορετική παράδοση, η Αθηνά έδωσε το σύκο στους Αθηναίους ως
παρηγοριά όταν θρηνούσαν την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Άδη. Στην
περιοχή αυτή λένε ότι ο Φύταλος φιλοξένησε τη Δήμητρα και ότι η θεά, για
να του ανταποδώσει τη φιλοξενία, του έδωσε το δέντρο της συκιάς. Αυτό
επιβεβαιώνεται και από το επίγραμμα που αναγραφόταν στον τάφο του: «Εδώ ο
βασιλιάς και ήρωας Φύταλος δέχτηκε τη σεβάσμια Δήμητρα, που αποκάλυψε
τον πρώτο καρπό δέντρου που το γένος των θνητών ονομάζει ιερή συκιά. Από
τότε, στο γένος του Φύταλου αποδίδονται άφθαρτες τιμές».
Αναφορά κάνει και ο Παυσανίας στα Αττικά:
«Υπάρχει επίσης βωμός του Ζεφύρου και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης,
όπου τιμώνται μαζί και η Αθηνά και ο Ποσειδών. Στο μέρος αυτό λένε πως ο
Φύταλος είχε δεχτεί στο σπίτι του τη Δήμητρα και πως η θεά τους έδωσε
σε αντάλλαγμα το οπωροφόρο δέντρο της συκιάς».
Η μικρή εκκλησία του Αγίου Σάββα έχει εντοιχισμένα μάρμαρα που ανήκουν σε μνημεία της Ιεράς Οδού.
Οι
πληροφορίες που έχουμε για τον Ελαιώνα επί Βυζαντίου είναι άμεσα
συνυφασμένες με τη διαχείρισή του και τις γαιοκτησίες των διαφόρων
εκκλησιαστικών ιδρυμάτων. Έως και σήμερα, στον ευρύτερο χώρο του
Ελαιώνα, ως απομεινάρια εκείνης της κατάστασης, συναντώνται τα παρακάτω
μοναστήρια, εκκλησίες και αγιάσματα:
ΓΡΑΦΕΙ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
